Ülkemizde bağımsız denetime tabi olan şirketlerin sayısında meydana gelen artışa paralel olarak bağımsız denetim standartları daha da önemli hale gelmektedir. Bu standartlardan bir tanesi de “BDS 320 Bağımsız Denetimin Planlanması ve Yürütülmesinde Önemlilik” standardıdır.

Önemlilik standardı, aşağıdaki hususlara doğrudan ve yüksek bir oranda etki etmesinden dolayı diğer standartlardan farklılaştırmaktadır. Bu hususları şu şekilde özetleyebiliriz.

• denetim planlamasına etkisi,
• denetimin yürütülmesine etkisi,
• görüş oluşturmaya etkisi,
• denetçilerin denetim yüküne olan etkisi,

Bu yazıda önemlilik kavramı ve önemliliği etkileyen değişkenler ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Önemlilik, Önemlilik Değişkenleri

Abstract

In parallel with the increase in the number of companies subject to independent auditing in our country, independent auditing standards are becoming more and more important. One of these standards is the “Materiality in Planning and Conducting ISA 320 Independent Audit” standard.

The materiality standard differs from other standards in that it has a direct and high impact on the following issues. We can summarize these issues as follows.

• impact on audit planning,
• impact on the conduct of the audit,
• influence on forming opinions,
• the effect of auditors on the audit burden

In this article, the concept of materiality and variables that affect the materiality are discussed.

Keywords : Materiality, Variables of Materiality

Önemlilik Kavramı ve Önemliliği Etkileyen Değişkenler

Bağımsız denetimin amacı bağımsız denetim standardında; “Denetimin amacı, hedef kullanıcıların finansal tablolara duyduğu güven seviyesini artırmaktır. Bu amaca, finansal tabloların tüm önemli yönleriyle geçerli finansal raporlama çerçevesine uygun olarak hazırlanıp hazırlanmadığına ilişkin denetçi tarafından verilen görüşle ulaşılır” olarak tanımlanmıştır (BDS 200, P.3).

Ayrıca denetim standartları, denetçini görüşünde finansal tabloların önemli yanlışlık içerip içermediği konusundan makul güvence verilmesi zorunluluğunu belirtmektedir (BDS 200, P.5).

Yukarıda belirtilen standart maddelerinde de açıkça anlaşılacağı üzere denetimin amacı ile önemlilik arasında doğrudan ve yüksek bir ilişki vardır.

Önemlilik, kavram olarak denetçinin finansal tabloların denetimi süresince, finansal tablo kullanıcılarının karar alma eşiklerini de dikkate alarak, yanlışlık veya eksiklikleri tolere edebilme seviyesini ifade etmektedir.

Önemlilik bir denetimin kapsamının planlanması ile ilgilidir ve makul güvence için gerekli denetim prosedürlerinin doğası, derinliği ve zamanlamasını etkiler. [1]

Denetimin amacından hareket edildiğinde önemlilik bir oran olarak karşımıza çıkmaktadır. “…..Genel olarak, yanlışlıkların (eksiklikleri de içerir) tek başına veya topluca finansal tablo kullanıcılarının bu tablolara dayanarak alacakları ekonomik kararları etkilemesi makul ölçüde bekleniyorsa, söz konusu yanlışlıklar önemli olarak değerlendirilir.” (BDS 200:6). Ancak bu oran hiçbir zaman sabit veya belirlenmiş bir oran değildir.

Önemlilik kavramı değişken ve öznel bir yapıya sahiptir[2]. Bağımsız denetimin amacında da belirtildiği üzere önemliliğin belirlenmesinde hedef kullanıcıların beklentileri ön plana çıkmaktadır. Örneğin, bağımsız denetime tabi olan işletmeleri halka açık olan veya halka açık olmayan işletme olarak tanımlarsak hedef kullanıcılar farklılık göstereceğinden doğaldır ki önemlilik oranları da farklılık gösterecektir. Ayrıca şirketler halka açık dahi olsalar kendi içlerinde farklılık gösterebilirler. Ülkemizde borsada işlem göre şirketler Pazar açısından; Yıldız Pazar-Grup 1 (38 Şirket), Yıldız Pazar-Grup 2 (51 Şirket), Ana Pazar-Grup 1 (179 Şirket), Ana Pazar-Grup 2 (79 Şirket), Gelişen İşletmeler Pazarı (16 Şirket), Yakın İzleme Pazarı (29 Şirket), Piyasa Öncesi İşlem Platformu (14 Şirket), Yapılandırılmış Ürünler ve Fon Pazarı (7 Şirket) gibi sınıflandırmaya tabi tutulmaktadır (https://www.kap.org.tr/tr/Pazarlar). Ayrıca endeks olarak ta BİST 30, BİST 50, BİST 100, BİST TÜM gibi sınıflandırmalara tabi tutulmaktadır (https://www.kap.org.tr/tr/Endeksler). Dolayısıyla hiçbir halka açık şirketin yatırımcı beklentileri aynı olmayacaktır.

Denetim standartları ve bugüne kadar yapılan çalışmaların incelenmesi sonucunda önemlilik kavramının etkilendiği değişkenleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz;

• Finansal tablo kullanıcılarının (yatırımcıların, ortaklar vb) karar alma beklentileri
• Denetçinin mesleki muhakemesi
• Denetlenen firmanın riski
• Denetlenen işletmenin türü
• Denetlenen şirketin ortaklarının riskleri
• Denetlenen firmanın küçük işletme olması
• Denetim şirketinin risk iştahı
• Denetimin zaman kıstı
• Denetlenen işletmenin büyüklüğü
• Denetçinin tecrübesi ve yaşı
• Denetçi rotasyonu

Yukarıda belirtilen değişkenlerden dolayı önemlilik öznel bir yapıya sahiptir ve hiçbir şirket için sabit bir oran olarak ifade edilemez. Her bir şirket için yeniden değerlendirilerek belirlenir. Önemliliğin öznel bir kavram olduğu standartlarda da açıklanmaktadır. Standartlarda önemlilik iki temele dayandırılmaktadır (BDS 230, P.4). Bunlar; denetçinin mesleki muhakemesi ve finansal tablo kullanıcılarının finansal bilgiye olan ihtiyacıdır.

Denetim standartları denetçiler için iki zorunluluk getirmiştir. Bunlarda ilki önemliliği değerlendirmek veya belirlemek ikincisi ise bu çalışmaları belgelendirmek.[3] (BDS 230, P.10, P.14). Bunun dışında önemlilikle ilgili bir zorlayıcı hüküm vermemekte aksine denetçinin mesleki yargısını öne çıkartmaktadır.

Önemlilik ve risk birbirinden ayrılamaz iki konudur. Donald K. McConnell Jr., Charles H. Schweiger’e göre denetçi önemlilik ve riski aşağıdaki amaçlar için göz önünde bulundurmalıdır;[4]

• Risk değerlendirmesinin doğası ve genişliğine karar vermek
• Önemli yanlışlık risklerini tanımlamak ve değerlendirmek
• Sonraki denetim prosedürlerinin doğası, zamanlaması ve kapsamına karar vermek
• Finansal tabloların gerçeğe uygun olarak sunulup sunulmadığını değerlendirmek

Önemliliğin belirlenmesinde oranlar (finansal veriler) öne çıkmakla birlikte dünyada büyük etkileri olan muhasebe skandalları sonrasında nicel (tutar ya da oran ifade etmeyen) hususlarda önemlilik açısından dikkate alınır hale gelmiştir.

SEC (Securities and Exchange Commission) başkanı Arthur Levit 1998 yılında, “Numbers Game” adını verdiği konuşmasının önemlilikle ilgili bölümünde yaptığı açıklamada şirketlerin önemlilik sınırları altında kalan hileli kayıt yaptıklarını ve bunları önemsiz göstermeye çalıştıklarını ifade etmiştir[5]. Bu açıklamalardan sonra SEC, önemlilik düzeyi ve değerlendirmesi ile ilgili olarak 1998 yılında Staff Accounting Bulletin (SAB) 99 “Önemlilik” bültenini çıkartarak kendi görüşünü ortaya koymuştur. Bu bültene göre SEC denetçi önemlilik değerlendirmesini yaparken nicel ve nitel unsurların aynı değerde ilgi gösterilmesi gerektiğini ifade etmiştir[6]

Bu konuda Hollanda Tilburg üniversitesinden Eddy Vaassen, 1994 yılında yapmış olduğu bir çalışmada, Hollanda’da faaliyet gösteren 4 büyük firmanın 25 denetçisine farklı testler uygulayarak önemlilik düzeyi ve risk değerlendirmesi konusunda mesleki yargının önemini ölçümlemeye çalışmıştır.[7] Bu çalışmaları yaparken de önemlilik düzeyinin belirlenmesinde mesleki yargının üzerinde durmuş olup kişilik değerlendirmelerinin teknik yönlerine ve davranışsal ölçümlere yer vermiştir. Bu çalışma denetçilerin, finansal tablo okuyucularının hangi kararları almak için bu finansal tabloları incelediğini dikkate alarak önemlilik belirlemesi gerektiği ve bunun bir zorunluluk olduğunu ortaya koymaktadır. Bu nedenle de önemlilik düzeyinin belirlenmesinde sadece niteliksel değil niceliksel hususlarında da dikkate alma zorunluluğu ortaya konulmuştur. Fakat bugüne kadar önemlilik hususunda büyük denetim firmalarının rehber niteliğindeki yayınları daha öne çıkmıştır.

Massachusetts Amherst üniversitesinden G. Bradley Bennett ile Richard C. Hatfield 2017 yılında 123 bağımsız denetçi üzerinde zaman sınırlamasının önemlilik düzeyi üzerindeki etkisini araştırmışlardır[8]. Bu araştırmaya göre zaman baskısı olmayan denetimlerde iç kontrol zayıflığı önemli olarak değerlendirilerek denetim çalışma alanı geniş tutulmuş, zaman baskısı olduğu denetimlerde ise aynı hususların daha az önemli olduğu değerlendirilerek denetim çalışma alanının daraltıldığı ortaya konulmuştur.

Önemlilik konusundan en yenilikçi ve farklı bakış açısı İngiltere (Financial Reporting Council) ve Hollanda (Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants) düzenleyici kuruluşları tarafından istenmektedir. Buna göre denetçiden, borsada işlem gören şirketlerin denetim raporlarındaki önemlilik eşiklerini açıklamalarını istemektedir.

Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları Kurulu (AASB-International Auditing and Assurance Standards Board), denetim raporunda önemlilik eşiğinin açıklanmasına ilişkin herhangi bir zorunluluk getirmemekle birlikte söz konusu eşiklerin denetçi raporlarında açıklanmasına ilişikin herhangi bir kısıtlama ya da yasaklama getirmemektedir. Bu duruma örnek olarak Tieto Corporation Company ve Ferratum Oyj Group raporları örnek olarak gösterilebilir[9].

Regan Douglas’ın 2017 yılında hazırladığı yüksek lisans tezi de önemlilik düzeyi ve yatırımcıların aldığı kararlar arasında doğrudan bir etkileşim olduğu göstermektedir. Regan Douglas, Yeni Zelanda’da faaliyet gösteren halka açık şirketler tarafından açıklanan önemlilik düzeylerinin yatırımcı üzerine etkilerini araştırmıştır. Bu çalışma, yüksek olarak belirlenen önemlilik düzeylerinin profesyonel olmayan yatırımcıları şirket hisselerinden vazgeçerek devlet tahvillerine yönelttiği sonucuna varmıştır[10].

Bates, Ingram ve Reckers tarafından, 67 denetçi ile yapılan bir çalışmada rotasyonun önemlilik düzeyi arasındaki etki ölçülmeye çalışılmıştır. Rotasyona tabi olmayan denetçilerin rotasyona tabi tutulan denetçilere göre yaklaşık 2 kat daha fazla önemlilik düzeyi belirledikleri sonucuna varmışlardır (önem düzeyi daha düşük) [11].

Estes ve Reames (1988) denetimin kalitesini etkileyen unsurlardan kişisel özelliklere yoğunlaşmış, kişisel özelliklerden yaş, cinsiyet ve tecrübenin önemlilik kararlarına etkisini ölçmeye çalışmıştır. 596 denetçi esas alınarak yapılan bu çalışma sonucunda tecrübenin önemlilik kararlarına güveni oldukça arttırdığı, cinsiyetle ilgili tatmin edici bir yargıya varılamadığı ve yaşın muhafazakâr davranışı desteklediği sonuçlarına varmıştır.[12]

Ülkemizde önemlilikle ilgili yapılan çalışmalar önemliliği etkileyen değişkenlere ilişkin bir çalışma ortaya konulamamıştır. Yapılan çalışmalar uygulama rehberi sunmaya yöneliktir^[13].

2011 yılında Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (“TÜRMOB”) tarafından denetçiler örnek olması açısından 4 büyük denetim firması ve Dr. Tuba Şavlı editörlüğündeki çalışma ekibi tarafından hazırlanan örnek denetim dosyasında önemliliğe ilişkin niteliksel örnek verilere açıklanmaya çalışılmıştır.

Bu çalışmada şirketin hayal ürünü bir şirket olduğu, denetlenen her kuruluşun kendi özel koşulları büyüklüğü faaliyet gösterdiği sektör ya da iş kolu piyasa koşulları vb. faktörlerin etkisi ile her denetim prosedürünün amacı ve yapılacak çalışmanın kapsamı birbirinden farklılık göstereceği belirtilmiştir. Bu çalışmaya göre önemlilikle ilgili oranlar ve kıyas noktası açıklanmıştır.

Prof. Dr. Oktay Taş ve Ceyhan İnaltong ise “Bağımsız Denetim Sürecinde Önemlilik Düzeyinin Belirlenmesi ve Bir Uygulama[14]” başlıklı yazılarında Türmob tarafından yayınlanan örnek uygulamaya atıfta bulunarak önemlilik yüzdelerini örnek olarak vermişlerdir.

Prof. Dr. Nuran Cömert “Uluslararası Denetim Standartları Kapsamında Önemlilik Düzeyinin Belirlenmesinde Kullanılabilecek Yöntemler” başlıklı yazısında önemliliğin belirlenmesinde çeşitli yaklaşımların söz konusu olduğunu, sayısal ve sayısal olmayan birçok faktörü kullanarak önemlilik düzeyinin belirlenebileceğini belirterek ve önemlilik düzeyinin göreceli bir kavram olduğunu ifade etmiştir. Aynı yazıda önemliliğin belirlenmesinde en çok varlık toplamı ile gelir ya da karın esas alındığı açıklamıştır[15]. Önemlilik düzeyinin belirlenmesine örnek olarak kıyas noktası ve oranını aşağıdaki gibi belirtmiştir:

• Vergiden önceki net karın %5 ila 10% u
• Toplam varlıkların %0,5 ila % 1
• Öz kaynakların %1 i
• Brüt satış karinin %0,5 ila 1% i

Yukarıdaki ifadelerden de anlaşılacağı ülkemizde önemliliğe ilişkin yapılmış gerek kıyas noktasına gerekse de oranlara ilişkin bilimsel bir çalışma veya veri tabanı bulunmamaktadır. Bu çalışmaların bulunmaması, örnek olarak verilen oranların ve kıyas noktalarının aynı çerçevede olmasından da anlaşılmaktadır.

Konunun güzel kavranması adına, önemlilikle ilgili çalışmaların ilk aşamasının önemlilik kavramının tam olarak anlaşılması ikinci aşamasını ise uygulama aşaması olması daha doğru sonuçlar doğuracaktır. Nitekim NHH Norwegian School of Economics akademisyenlerinde Aasmund Eilifsen ve Thomas McKee tarafından yapılan araştırmada önemlilik ile ilgili sorunların konseptten değil uygulamalardan kaynaklandığını savunmuştur[16].

Denetçinin önemliliği belirlemesinin mesleki muhakemesini kullanmasını gerektiren bir konu olduğu denetim standartlarında belirtilmektedir (BDS 320, P4). Denetçi mesleki yargısını kullanmadan önce güvenilir bilgi kaynaklarını artırmaya çalışmalıdır. Denetçi bu amaca ulaşmak için aşağıdaki konularda inceleme yapmalıdır [17];

• Önceki yılın çalışma kâğıtlarını, yıllık ve ara dönem mali tablolarını gözden geçirmek
• Şirkete denetim harici hizmetler sağlayan muhasebe firmalarının personeli ile mesela; vergi bölümü personeli ile denetimi etkileyebilecek unsurları tartışma,
• Cari yılın ara dönem mali tablolarına bakma,
• Müşteriyle ilgili muhasebe ve denetim bildirimlerinin potansiyel etkilerini dikkate alma,
• Müşterinin önceki yıla ait yetkili otoritenin inceleme dosyalarını gözden geçirme,
• İlgili gruplar ve yönetimle görüşerek, pay sahipleri listelerini inceleme,
• Müşterinin faaliyet yerlerini ve ofislerini gezme,
• Son yapılan genel kurul ve yönetim kurulu toplantılarının tutanaklarını okuma,
• Süregelen önemli mukaveleleri gözden geçirme,
• Analitik prosedürler uygulama

Önemlilikte kıyas noktası ve önemlilik oranlarına ilişkin veri anlamında en önemli çalışma Financial Reporting Council (FRC UK) tarafından yapılmıştır. Konsey, Londra Borsasında FTSE 350 Endeksi’ne dahil olan Borsanın en büyük 350 şirketinin bağımsız denetimlerinde kullanılan 2015-2016-2017 yıllarına ait önemlilik çalışmaları ve sonuçlarını kamuoyu ile paylaşmışlardır [18].

Önemlilikte hangi önemlilik ölçütlerinin kullandığına ilişkin araştırma en çok vergi öncesi kar ve net varlıklar esas alındığı görülmüştür. Yıllar itibariyle bakıldığında ise net varlıkların kullanımında bir artış gözlemlenmiştir.

FTSE 350 Endeksindeki şirketlerin bağımsız denetimleri 4 büyük denetim firması olarak adlandırılma denetim şirketleri tarafından yürütülmektedir. Bu denetim firmaları tarafından kullanılan denetim kriterlerinin aşağıdaki gibi olduğu görülmüştür.

Ancak hemen belirtmek gerekir ki Hans Blokdijk (Free University Amsterdam), Fred Drieenhuizenb (Ernst & Young, The Netherlands) , Dan A. Simunic (University of British Columbia) ve  Michael T. Stein(University of Oregon) tarafından Hollanda’da faaliyet gösteren 4 büyük denetim şirketinden sonraki 5 büyük denetim şirketinin 1998-1999 yıllarında gerçekleştirdikleri denetimlerde kullandıkları denetim kriterlerini incelemişlerdir. Bu incelemeler sonucunda müşterinin büyüklüğü arttıkça önemlilik düzeyinin de arttığını tespit etmişlerdir. Ayrıca bu 5 büyük denetim şirketinin kullandıkları önemlilik düzeyinin 4 büyük denetim şirketine göre daha düşük olduğu görülmüştür.

Konsey tarafından yapılan bu çalışma sektörel olarak ta önemlilik kritlerinin farklılaştığını göstermektedir. FTSE 350 Endeksi’ndeki şirketlerin denetimlerinde kullanılan (sektörel bazda) önemlilik kriterlerinin aşağıdaki gibi olduğu görülmüştür.

Sonuç

Önemlilik denetim standartlarının da belirtildiği üzere sübjektif bir yapıya sahiptir. Denetçinin mesleki muhakemesi ve finansal tablo kullanıcılarının finansal bilgiye olan ihtiyaçları en önemli değişkendir. Bunun yanında işletmenin küçük işletme olması, yatırımcıların niteliklerinden başlayarak denetçinin yaşına kadar birçok değişkenden etkilenmektedir.

Ülkemizde bağımsız denetimin yeni gelişmeye başladığı göz önüne alındığında, gerek akademisyenlerin gerekse de kurumların, konunun güzel kavranması adına vermiş oldukları uygulama örnekleri bağımsız denetimin amacına hizmet etmemekte, aksine tam tersi sonuçlar doğurmaktadır. Yurtdışında yapılan bilimsel araştırmalar da göstermektedir ki, önemlilikle ilgili asıl sorun uygulamadan kaynaklanmaktadır. Üzerinde durulması gereken konu önemliliğe etki eden değişkenlerin neler olduğunun ve etkileme düzeylerinin belirlenmesidir.

Denetçilerin asıl kavranması gereken konunun, sabit bir oranı esas alınarak değil yazımızda belirtilen değişkenler gibi değişkenlerin dikkate alınarak denetimin tüm aşamalarına yansıtılmasının gereklilik olduğunun anlatılmasıdır. Bu kavramdan sonra örnek uygulamalara geçilmesi konunun güzel kavranması adına daha etkili sonuçlar doğuracaktır.

Önemlilik konusunda yapılabilecek ve etkili olacağını düşündüğümüz bir diğer konu ise, ülkemizde FRC (Financial Reporting Council) gibi bir konsey bulunmamakla birlikte, SPK (Sermaye Piyasası Kurulu), KGK (Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu) gibi büyük dataya erişebilecek kurumların bu konuyu ve değişkenlerini araştırmasıdır. Söz konusu kurumlar denetçilere, FRC gibi büyük dataya erişimde kolaylık veya bilgi sağlaması durumunda sektöre daha anlamlı katkıda bulunabilirler.

Borsa yatırımcıların karar almalarını etkilemesi bakımında da İngiltere (Financial Reporting Council) ve Hollanda (Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants) düzenleyici kuruluşları örneğinde olduğu gibi denetim raporlarında denetçilerin önemlilik seviyelerini belirtmeleri hem bağımsız denetimin amacına hizmet edecektir hem de finansal tabloların güven seviyesini artıracaktır. Bu konuda bir zorlayıcı düzenleme yapılmasa bile yetkili kurumlar tarafından bu hususun tavsiye edilmesi her yönüyle bağımsız denetimin amacına ulaşmasına hizmet edecektir.

Kaynakça

Raman K. K. ve Van Daniker R. P. (1994). Materiality in government auditing. Journal of Accountancy, 177(2), 71-76.

Barnes, J. (1973). More efficient auditing through an understanding of the materiaility concept.The Journal of Accountancy, Cilt(sayı), 78-80.

Chen, S., ve Tsay, B. (2017). Refer to materiality as a legal concept. Journal Of Corporate Accounting & Finance, 28(2), 55-61

Mcconnell, D. K. ve Schweiger, C. H. (2007). Implementing the new AS6 risk assessment audit standards. The CPA Journal, Haziran, 20-26.

https://www.sec.gov/news/speech/speecharchive/1998/spch220.txt

https://www.lw.com/upload/pubContent/_pdf/pub326.pdf

Vaassen, E. H. J. (1994). Auditors’ decision processes in audit planning stage materiality judgments. Faculty of Economics and Business Administration, Doctoral Thesis, Ekim, University of Limburg

Bennett, G. B. ve Hatfield, R. C. (2017). Do approaching deadlines influence auditors’ materiality assessments?. Auditing: A Journal of Practice& Theory, 36(4,) 29–4

https://ar2017.tieto.com/media/pdf/paketit/en/annual-report-2017.pdf

Douglas, R. (2017). Quantitative materiality disclosure and the impact on investor decisionmaking and perceptions of audit quality. Masters thesis. The University of Canterbury, Canterbury

Bates, H.L., Ingram, R. W. ve Reckers, P. M. J. (1982). Auditor-client affiliation: The impacton “materiality” A study of the effect of audit or rotation on materiality judgments. Journal of Accountancy, 1, 60-63.

Estes, R.,ve Reames, D. (1988). Effects of personal characteristics on materiality decisions: A multivariate analysis. Accounting And Business Research, 18(72), 291-296.

Ünsal, M., Okşaş, M., Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 2019

Prof. Dr. Oktay Taş ve Ceyhan İnaltong , Vergi Dünyası, Sayı 401, Ocak 2015

Prof. Dr. Nuran Cömert, İSMMMO Mali Çözüm, Ocak-Şubat 2012, Syf. 38

Eilifsen, AA. ve Mckee, T. E. (2000). What is all the fuss about materiality?Ohio CPA Journal, 59(4), 49-52.

Hubbard Johnson, (1991), Auditing 4 th Ed. (Houston: Dame Publications Inc.), s.104-105

https://www.frc.org.uk/getattachment/4713123b-919c-4ed6-a7a4-869aa9a668f4/Audit-Quality Thematic-Review-Materiality-(December-2017).pdf

[1] Raman K. K. ve Van Daniker R. P. (1994). Materiality in government auditing. Journal of Accountancy, 177(2), 71-76.

[2] Barnes, J. (1973). More efficient auditing through an understanding of the materiaility concept.The Journal of Accountancy, Cilt(sayı), 78-80.

[3] Chen, S., ve Tsay, B. (2017). Refer to materiality as a legal concept. Journal Of Corporate Accounting & Finance, 28(2), 55-61

[4] Mcconnell, D. K. ve Schweiger, C. H. (2007). Implementing the new AS6 risk assessment audit standards. The CPA Journal, Haziran, 20-26.

[5] https://www.sec.gov/news/speech/speecharchive/1998/spch220.txt

[6] https://www.lw.com/upload/pubContent/_pdf/pub326.pdf

[7] Vaassen, E. H. J. (1994). Auditors’ decision processes in audit planning stage materiality judgments. Faculty of Economics and Business Administration, Doctoral Thesis, Ekim, University of Limburg

[8] Bennett, G. B. ve Hatfield, R. C. (2017). Do approaching deadlines influence auditors’ materiality assessments?. Auditing: A Journal of Practice& Theory, 36(4,) 29–48

[9] https://ar2017.tieto.com/media/pdf/paketit/en/annual-report-2017.pdf

[10] Douglas, R. (2017). Quantitative materiality disclosure and the impact on investor decisionmaking and perceptions of audit quality. Masters thesis. The University of Canterbury, Canterbury

[11] Bates, H.L., Ingram, R. W. ve Reckers, P. M. J. (1982). Auditor-client affiliation: The impacton “materiality” A study of the effect of audit or rotation on materiality judgments. Journal of Accountancy, 1, 60-63.

[12] Estes, R.,ve Reames, D. (1988). Effects of personal characteristics on materiality decisions: A multivariate analysis. Accounting And Business Research, 18(72), 291-296.

[13] Ünsal, M., Okşaş, M., Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 2019

[14] Vergi Dünyası, Sayı 401, Ocak 2015

[15] İSMMMO Mali Çözüm, Ocak-Şubat 2012, Syf. 38

[16] Eilifsen, AA. ve Mckee, T. E. (2000). What is all the fuss about materiality?Ohio CPA Journal, 59(4), 49-52.

[17] Hubbard Johnson, (1991), Auditing 4 th Ed. (Houston: Dame Publications Inc.), s.104-105.

[18] https://www.frc.org.uk/getattachment/4713123b-919c-4ed6-a7a4-869aa9a668f4/Audit-Quality-Thematic-Review-Materiality-(December-2017).pdf